Dit is artikel 3 in een serie over fysieke inactiviteit in Nederland. De andere artikelen lees je hier:

• Artikel 1: Zorgelijke ontwikkeling: Nederlandse jongeren bewegen niet genoeg
• Artikel 2: Meer bewegen levert het land geld op
• Artikel 4: Meer bewegen in het onderwijs

Gemeenten zijn verantwoordelijk voor het welzijn van hun inwoners. Het stimuleren van sport en beweging om gezondheidsproblemen te voorkomen, is hier onderdeel van. Kinderen en jongeren vormen een belangrijke doelgroep: zij kunnen nog een leven lang profiteren als ze nu meer gaan sporten. Maar hoe bereik je hen, welke middelen zijn er en wat werkt?

De motivatie om te sporten en bewegen is afhankelijk van een combinatie van persoonlijke kenmerken, sociale omstandigheden en leefomgeving. Dit maakt sportstimulering een complexe uitdaging die samen moet worden aangepakt. Ouders/verzorgers, kinderopvang en scholen, sportclubs en verenigingen en de (lokale) overheid hebben hierin allemaal een rol.

Die samenwerking begint binnen de gemeente zelf. Het stimuleren van sport en bewegen kan voor verschillende beleidsterreinen een middel zijn om doelen te bereiken. Denk naast gezondheid bijvoorbeeld aan het sociaal domein (sporten om eenzaamheid tegen te gaan) en onderwijs (beweging voor een beter concentratievermogen).

Vanuit hun overkoepelende rol kunnen gemeenten ook samenwerking tussen de juiste lokale partijen stimuleren, zoals zorg- en sportprofessionals. Dit helpt om het juiste beweegaanbod te ontwikkelen op basis van problemen die zorgprofessionals signaleren en om mensen effectief te begeleiden naar dit beweegaanbod.

Bijna alle Nederlandse gemeenten zetten via de Brede SPUK-regeling een buurtsportcoach in om inwoners en sportaanbieders met elkaar in verbinding te brengen. De rol is op maat in te vullen. Zo kan de buurtsportcoach gezinnen met minder geld informeren over beschikbare subsidies. In andere gevallen ligt de focus op het ondersteunen van inwoners bij het inschrijven bij een sportaanbieder, vooral als ze de Nederlandse taal niet spreken of moeite hebben met digitale vaardigheden. Een buurtsportcoach kan zich ook richten op de clubs en verenigingen, bijvoorbeeld door hulp te bieden bij promotie om meer potentiële leden te bereiken.

Een Meedoen-platform kan de buurtsportcoach hierbij ondersteunen. Dit platform verbindt sportaanbod en -vraag. Inwoners kunnen eenvoudig alle lokale activiteiten ontdekken en zich direct inschrijven, wat sporten toegankelijker maakt. In de gemeente Amstelveen wordt dit platform succesvol gecombineerd met abonnementen waarmee kinderen en jongeren kunnen sporten bij diverse aanbieders om hun passie te ontdekken. Dit draagt bij aan de doelstellingen van onder andere het Sportakkoord om meer kinderen en jongeren te bereiken en met plezier te laten sporten.

Een deel van de kinderen en jongeren sport te weinig vanwege de financiële gezinssituatie. Meer dan 220.000 kinderen in Nederland groeien op in armoede. Gemeenten kunnen deze drempel wegnemen met een meedoenregeling om lessen of contributie te betalen, maar ook bijkomende zaken zoals sportkleding. Een middel om de subsidie efficiënt en gericht uit te keren is de stadspas.

In aanvulling hierop kunnen gemeenten zich aansluiten bij het Jeugdfonds Sport & Cultuur. Deze organisatie stimuleert gelijke kansen wanneer sport en cultuur niet vanzelfsprekend zijn. In 2023 zijn meer dan 74.000 kinderen en jongeren lid geworden van een sportclub via het Jeugdfonds Sport & Cultuur.

In het Gezond en Actief Leven Akkoord (GALA), de Landelijke Nota Gezondheidsbeleid en het Sportakkoord zijn ook afspraken gemaakt over de inrichting van de fysieke leefomgeving om sport en beweging te stimuleren. Sportaccommodaties zijn het belangrijkste instrument voor gemeenten: in 2022 ging bijna driekwart van de netto-uitgaven aan sport naar accommodaties. Dit vertaalt zich in een dicht netwerk van sportaccommodaties. Gemiddeld hoeven Nederlanders nog geen 800 meter af te leggen om te sporten.

Dit betekent echter niet dat de voorzieningen aansluiten bij de behoeften van kinderen en jongeren. Zo rapporteerde RTL Nieuws onlangs nog over de gestegen populariteit van basketbal, met ledenstops en wachtlijsten omdat er niet genoeg plek is. Het is dus belangrijk om lokaal onderzoek te doen naar de interesses. De buurtsportcoach kan hierbij ook een waardevolle bron van informatie zijn.

Andere belangrijke bouwstenen die een omgeving beweegvriendelijk maken voor kinderen en jongeren, zijn bijvoorbeeld speeltuinen, zwemwater, parken en grasveldjes. Bovendien moeten voorzieningen in de buurt goed bereikbaar zijn via veilige wandel- en fietspaden.

Door samenwerking te stimuleren, financiële drempels weg te nemen en een leefomgeving te creëren waarin plezier in beweging centraal staat, kunnen gemeenten toewerken naar een gezonde generatie in 2040.

In het bovenstaande ligt de focus op sporten en bewegen in de vrije tijd. Kinderen en jongeren brengen ook een groot deel van hun tijd door op school. In het volgende artikel gaan we dieper in op mogelijkheden voor meer beweging in het onderwijs.